شهر سبز رویکردی نوآورانه در مدیریت پایدار شهری - شهر سرگرمی

خبرنگاران-دکتر سمانه عابدی: کیفیت زندگی، پایداری محیط زیست و اقتصاد رقابتی از مهم ترین مؤلفه هایی اند که شهرها را زنده نگه می دارند.این در حالی است که مدیران شهری برای ایجاد پایداری در شهرها با مسائل پیچیده ای روبه رو هستند. به طوری که افزایش مصرف انرژی، آب و مواد غذایی در مناطق شهری به ویژه در کشورهای درحال توسعه به موازات رشد درآمد منجر به ازدیاد مصرف، افزایش بهره برداری از منابع محدود و در نهایت فراوری حجم وسیعی از پسماند شده و از این طریق بر پایداری شهرها تأثیر منفی گذاشته است. علاوه بر آن شهرها در برابر پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیم و خطرات محیط زیستی مانند سیل و طوفان آسیب پذیرند. بر این اساس الگوهای فعلی رشد جمعیت شهری، نارسایی های بسیاری را برای سیاستگذاران و برنامه ریزان شهری ایجاد نموده است.

سال 2010 نخستین بار بیش از نیمی از جمعیت دنیا در مناطق شهری زندگی می کردند که مطابق با این فرایند برآورد شده تا سال 2050 بیش از دوسوم جمعیت دنیا در مناطق شهری زندگی خواهند کرد. بنابراین، انتظار می رود با این سرعت سریع شهرنشینی، به طور عمده در کشورهای در حال توسعه چالش های متعدد بین بخشی برای مدیریت شهری ایجاد گردد. از آنجا که مهم ترین نارسایی های گسترش شهرها شامل نبود زیرساخت ها و خدمات پشتیبانی، کاهش منابع، زوال محیط زیست و خطر بروز بلایای طبیعی ناشی از تغییرات اقلیمی است راه حل های جدید نوآورانه می تواند برای برطرف این نارسایی ها در 3 عرصه پایداری اجتماعی، محیط زیستی و مالی در مدیریت شهری راهگشا باشد. چون پایداری طولانی مدت شهری بستگی به فن آوری هایی دارد که در مصرف منابع صرفه جویی می نماید و ضایعات را نیز به حداقل می رساند که در این زمینه شهرها فرصت های زیادی برای نوآوری در اختیار دارند.

بنابراین علم، فن آوری و نوآوری می توانند راه حل های مختلفی را در زمینه مدیریت پایدار شهری برای برنامه ریزی و تصمیم گیری های بلندمدت و برنامه ریزی سرمایه گذاری شهری ارائه نمایند. به طوری که نوآوری در مدیریت شهری در قالب به کارگیری روش های خلاقانه، سیاستگذاری، طراحی یا وضع مقررات جدید می تواند احتیاجهای جمعیت شهری را به نحو کارآمدتر، مؤثرتر و پایدارتری برآورده کند. پس پژوهش و نوآوری با در نظر دریافت ابعاد مالی، محیط زیستی و اجتماعی شهرنشینی می تواند به دستیابی به توسعه پایدار شهری یاری کند.

در این میان طراحی و ایجاد شهرهای پایدار در کشورهای درحال توسعه نه تنها برای توسعه پایدار بلکه در دستیابی به چندین مورد از اهداف توسعه هزاره فعلی به ویژه موارد مرتبط با فقر، آموزش و بهداشت نقش مهمی را ایفا خواهد نمود. تجربیات دنیای نیز حاکی از آن است که بعضی شهرها با به کارگیری راهبردهای نوآورانه شهری مانند شهر سبز به مدیریت پایدار و هوشمند شهری دست یافته اند. به نظر می رسد یکی از روینمودهای اساسی در پاسخگویی به دغدغه ها، نوآوری در مدیریت شهری با تمرکز بر ایده شهر سبز و ایجاد زیرساخت های سبز است. چون این رویکرد نه تنها منافع مالی را تأمین می نماید بلکه شامل مزایای محیط زیستی و رفاه اجتماعی نیز است.

شهر پایدار یا شهر سبز شهری دوستدار محیط زیست و سازگار با ایده توسعه مالی پایدار است که با تکیه بر پایه مالی قوی نه تنها اثرات نامطلوبی را بر محیط زیست ندارد بلکه در احیا و ارتقای کیفیت زندگی نیز مؤثر است. همچنین راهبردهای سبز، مسائل اجتماعی و محیط زیستی را مورد توجه قرار می دهد و آنها را با یک دید وسیع و جامع می نگرد. در این زمینه شهر سبز به گونه ای اداره می گردد که کمترین وابستگی به محیط پیرامون خود و منابع آن را دارد، انرژی مورد احتیاج خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می نماید و کمترین اثر و ردپای نامطلوب زیست محیطی را در محیط پیرامون خود باقی می گذارد. بر این اساس در شهر پایدار ضمن تأمین منافع مالی، اجتماعی، محیط زیستی و سلامت، مفهوم پایداری در تمام سطوح ولایه های اجتماع برای ایجاد شغل جدید، کاهش فقر و افزایش عدالت اجتماعی، بهبود در کیفیت زندگی، کاهش آلودگی، بهبود بهداشت عمومی، افزایش خدمات اکوسیستم ها و کاهش انواع ریسک جاری است.

چشم انداز چنین شهری آن است که با محیط زیست پیرامون خود سازگار بوده و احترام به محیط زیست بخشی از اولویت شهفرایندان آن است. همچنین اکولوژی در اولویت اهدافی است که شهر سبز دنبال می نماید. از دیگر اهداف چنین شهری می توان به بازنگری در اولویت کاربری اراضی متنوع و سبز، استفاده مجدد از زمین، توسعه های درون زا، بازنگری در اولویت های حمل ونقل و تأکید بر دسترسی نزدیک، ترویج بازیافت، گسترش فن آوری حفاظت از منابع و همزمان کاهش آلودگی و پسماندهای خطرناک، بالا بردن درک و آگاهی های محیط زیستی جامعه، اشاره نمود. در این شرایط با فراوری کمپوست از مواد زائد، مدیریت صحیح پسماندهای شهری حاصل از فعالیت ها، کاهش آلودگی ها، استفاده مناسب از زمین و همچنین حداقل سازی میزان سهم تأثیرگذاری شهر در تغییرات آب و هوایی و محیط زیست قادر خواهد بود این اثرات را به طور طبیعی در مدت زمان کوتاهی احیا کند.

با توجه به اینکه حرکت به سوی شهر سبز یک انتخاب نیست بلکه یک الزام برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار شهری است بنابراین با افزایش رقابت در استفاده از منابع و گسترش شهرها برای پذیرش جمعیت های رو به رشد حتی در شهرهایی که محدودیت توسعه جغرافیایی ندارند ضروری است برای تحقق اصول شهر هوشمند و نوآوری در مدیریت شهری برنامه ریزی اصولی صورت پذیرد.

* عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

منبع:ویژه نامه شهرپژوه