مواضع ناهمگون غرب علیه بازداشت آلکسی ناوالنی منتقد سرشناس روسیه - شهر سرگرمی

همراه دور زمین باشید و با تور روسیه از کاخ کرملین دیدن کنید و در شهرهای زیبای مسکو و سوچی گشتی بزنید و خاطرات زیبایی برای خود رقم بزنید.

بازداشت و حبس این چهره سیاسی اپوزیسیون از سوی پلیس روسیه و اعتراضاتی که متعاقب این بازداشت در بسیاری از شهرهای روسیه برپا شد، به دستاویزی برای رسانه ها و مقامات غربی بدل شد تا با ادعای حمایت از حقوق بشر و اصول دموکراسی بار دیگر سران کاخ کرملین را مورد هجمه تبلیغاتی- رسانه ای و همچنین فشار افکار عمومی قرار دهند.

البته باید گفت که جنجال آفرینی رسانه ای غرب بر سر مسمومیت ادعایی مخالفان دولت روسیه با گاز اعصاب تنها به آلکسی ناوالنی محدود نمی گردد: سه سال پیش نیز (در مارس 2018/ اسفند 1396) یک جاسوس دوجانبه روس به نام سرگئی سکریپال به همراه دخترش یولیا با ادعایی مشابه در سالزبری انگلستان تحت درمان پزشکی قرار گرفتند. دولت انگلیس در تحقیقات خود پیرامون این سو قصد ادعایی مقامات مسکو را به هماهنگ سازی این حمله شیمیایی که به ادعای کارشناسان انگلیسی با عامل گاز اعصاب (A234) صورت گرفته بود، متهم کرد. مقامات لندن حتی پا را فراتر گذاشته و ادعا کردند که دو مظنون اصلی در این پفراینده با نام های الکساندر پتروف و روسلان باشیروف برای سرویس اطلاعاتی ارتش روسیه فعالیت می کردند.

با تشدید اتهام زنی لندن علیه مسکو، انگلیس ضمن تعلیق روابط دیپلماتیک در سطوح بالا، 23 دیپلمات روس را اخراج کرد که با اقدام متقابل مسکو روبرو شد. پس از آن 20 کشور دیگر در اقدامی مشابه ده ها تن از دیپلمات های روسی را از خاک خود اخراج کردند؛ رویدادی که به ادعای ترزا می نخست وزیر وقت انگلیس عظیمترین اخراج دسته جمعی دیپلمات های مظنون به جاسوسی روسیه در تاریخ بود.

اما این بار شرایط به گونه ای دیگر رقم خورد؛ آلکسی ناوالنی، منتقد سیاسی- مالی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه پس از بهبودی به کشورش بازگشت تا به باور خود به سرنوشت سایر مخالفان سیاسی و تبعیدی روسیه که به دست فراموشی سپرده شدند، دچار نگردد. بازگشت وی باعث شد که افکار عمومی و رسانه ها در غرب از او به عنوان چهره ای جدید و قهرمانی بی بدیل در عرصه مبارزه با فساد ادعایی در ساختار حاکم روسیه یاد نموده و مقامات کشورهای اروپایی و آمریکا نیز از این شخصیت اپوزیسیون در روسیه به مثابه یک اهرم فشار جهت امتیازگیری از کرملین بهره برداری نمایند. در ادامه این نوشتار به آنالیز مواضع اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا و همچنین گروه هفت (G7) در قبال این رویداد می پردازیم.

اتحادیه اروپا: از موضع سرسختانه کشورهای کوچک تا انفعال سودجویانه قدرت های عظیم

در گروه کشورهای عضو اتحادیه اروپا سه کشور حوزه بالتیک (لتونی، لیتوانی و استونی) در مقایسه با متحدان خود موضع سرسختانه تری در قبال بازداشت ناوالنی اتخاذ کردند. وزیر خارجه لیتوانی با ادعای اینکه تغییر در روسیه در حال وقوع است، خواهان حمایت اتحادیه اروپا از فرایند تغییرات در روسیه و همچنین ارسال یک پیغام واضح و قاطع به مسکو در مخالفت با بازداشت ناوالنی شد.

متعاقب آن نیز دو کشور دیگر حوزه بالتیک- لتونی و استونی- به همراه رومانی از وضع تحریم های بیشتر علیه شخصیت های حقیقی در روسیه حمایت کردند. وزیر خارجه ایتالیا نیز گفت که رُم آماده حمایت از وضع ممنوعیت های مسافرتی بیشتر و مسدودسازی دارائیهای روسیه است.

در این میان، موضع قدرت های عظیم اروپا همچون فرانسه و آلمان که نقشی معین نماینده در اتخاذ هرگونه تدابیر تنبیهی علیه روسیه از سوی اتحادیه اروپا دارند، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه در مصاحبه با رادیو فرانسه با اشاره به آنچه که به زعم خود انحراف اقتدارگرایی در روسیه خواند؛ مدعی شد که تمام توجهات باید بر مسمومیت ناوالنی به مثابه یک سو قصد متمرکز گردد.

از سوی دیگر، هایکو ماس وزیر خارجه آلمان ظاهراً با نیم نگاهی به منافع برلین در پروژه احداث خط لوله گاز موسوم به نورد استریم 2 لحنی ملایم تر اتخاذ کرد و به بهانه دفاع از حقوق مردم روسیه در بیان عقاید و برپایی تظاهرات، بر لزوم اجرای اصول حاکمیت قانون در روسیه و پایبندی مقامات مسکو به این اصول تأکید کرد.

آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نیز که در حال همکاری با روسیه بر سر پروژه مذکور است، برای توقف این پروژه که 94 درصد آن تا به امروز تکمیل شده است، حتی از سوی هم حزبیان خود تحت فشار واقع شده است. فشار سیاسی و افکار عمومی در آلمان تا حدی است که دوشنبه گذشته نسخه ای از قانون آمریکایی موسوم به ماگنیتسکی - که هدف آن وضع تحریم ها علیه ناقضان حقوق بشر و مقامات فاسد خارجی است- به مجلس آلمان (بوندستاگ] ارائه شد که در صورت تصویب، دست مقامات برلین را برای اعمال تدابیر تنبیهی علیه مقامات روسیه باز می گذارد.

با وجود این مواضع جداگانه، وزرای خارجه اتحادیه اروپا بر سر نشان دادن واکنشی مشترک به این رویداد داخلی در روسیه با یکدیگر اختلاف نظر دارند؛ بعضی خواهان اتخاذ موضعی سختگیرانه علیه مسکو و تشدید تحریم ها هستند و بعضی دیگر تنها به صدور بیانیه و محکوم کردن بازداشت ناوالنی اکتفا می نمایند.

این اختلاف نظرها باعث شد که به رغم فشار بعضی کشورهای عضو این اتحادیه برای تحریم روسیه تصمیم گیری در خصوص وضع تحریم های جدید به بعد از سفر جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به مسکو و مصاحبهی وی با مقامات کاخ کرملین برای آزادی ناوالنی موکول گردد. استدلال موافقان این رویکرد آن است که در صورت عدم اعتنای دولت روسیه به این درخواست، وضع تحریم های جدید علیه مسکو اقدامی قابل دفاع خواهد بود.

از این رو، بورل در کنفرانس خبری خود تنها به محکومیت بازداشت ناوالنی و هوادارانش از سوی دولت روسیه و تقاضا برای آزادی آنها اکتفا کرد و قول داد که بحث آزادی ناوالنی یکی از محورهای مهم مصاحبه در سفر وی به مسکو باشد؛ سفری که هدف اصلی آن بحث و مصاحبه پیرامون روابط راهبردی اتحادیه اروپا با روسیه است. با این حال، بورل به طور تلویحی به مقامات کرملین هشدار داد که رهبران قاره سبز آماده واکنش و اقدام مطابق با اوضاع هستند. البته باید گفت که اتحادیه اروپا پیش تر (ماه اکتبر) در واکنش به مسمومیت ادعایی ناوالنی شش مقام روس و یک مؤسسه تحقیقاتی دولتی روسیه را تحریم کرد.

بهرحال آنچه که مسلم است اتحادیه اروپا تا بازگشت جوزف بورل از سفرش به روسیه که قرار است در هفته اول فوریه انجام گردد، اتخاذ هرگونه رویکرد قاطع در قبال بازداشت ناوالنی را به تأخیر می اندازد.

گروه هفت (G7): از محکومیت تا تقاضا برای آزادی

علاوه بر اتحادیه اروپا، وزرای خارجه هفت کشور عضو گروه هفت با تأخیری نُه روزه از زمان بازداشت آلکسی ناوالنی با صدور بیانیه ای مشترک نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.

وزرای خارجه هفت کشور کانادا، انگلیس، فرانسه، آلمان، ژاپن، ایالات متحده آمریکا و ایتالیا در بیانیه مشترک خود این اقدام مسکو را دارای انگیزه سیاسی خواندند و اعلام کردند: ما وزرای خارجه گروه 7 به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا متفقاً بازداشت و حبس آلکسی ناوالنی را محکوم می کنیم. این کشورها در ادامه خواهان آزادی فوری و بدون قید و شرط ناوالنی و همچنین معترضان و روزنامه نگارانی شدند که در اعتراض به بازداشت این منتقد سیاسی روز شنبه (23 ژانویه / ‬ 4 بهمن ماه) در شهرهای مختلف روسیه دست به تظاهرات زده بودند.

ایالات متحده آمریکا: از مماشات تا حفظ تمام گزینه ها بر روی میز

این روزها موضع مقامات واشنگتن در قبال بازداشت آلکسی ناوالنی تا حد زیادی تحت الشعاع موضوع تمدید پیمان کاهش تسلیحات هسته ای (استارت نو) میان آمریکا و روسیه قرار گرفته است. این پیمان که به عنوان آخرین پیمان تسلیحاتی برجای مانده میان مسکو و واشنگتن در ماه فوریه منقضی می گردد، از محورهای اصلی نخستین مصاحبهی تلفنی جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده با ولادیمیر پوتین همتای روس خود در روز سه شنبه (26 ژانویه) بود.

در این ارتباط تلفنی که به ابتکار جو بایدن برقرار شد، طرف آمریکایی با اشاره ای مختصر به بازداشت ناوالنی، نحوه برخورد روسیه با این چهره منتقد روس را در زمره سایر نگرانی های واشنگتن از جمله ادعاهایی همچون حمله هکری به سیستم های شرکت سولار ویندز و همچنین پیشنهاد پاداش مسکو به طالبان برای کشتن نظامیان آمریکا در افغانستان قرار داد.

به خوبی روشن است که دو نگرانی اخیر- که به منافع آمریکا مربوط می گردد- در مقایسه با بازداشت ناوالنی- که صرفاً می تواند به عنوان یک اهرم فشار به کارآید- در نظر مقامات واشنگتن از وزنه سنگین تری برخوردار است؛ بنابراین اگر کاخ سفید تا به امروز هرگونه اقدام جدی برای برطرف این نگرانی ها را تا حصول توافق با روسیه بر سر تمدید استارت نو به تأخیر انداخته، دیگر نمی توان از واشنگتن انتظار اقدام قاطع علیه بازداشت ناوالنی را داشت.

با این حال، سخنگوی جدید کاخ سفید روز دوشنبه در یک ژست سیاسی مدعی شد که دولت بایدن در واکنش به بازداشت ناوالنی از توسل به هیچ گزینه ای رویگردان نیست و شخص رئیس جمهور حق پاسخگویی به اقدامات مسکو در زمان مناسب و به روش انتخابی را برای خود محفوظ می داند.

این در حالی است که مقامات کاخ کرملین هرگونه موضع گیری در قبال این موضوع و اعمال فشار بر مسکو جهت آزادی ناوالنی را مداخله آشکار در امور داخلی روسیه می دانند و تداوم اینگونه مداخله ها و رفتارهای تحریک آمیز واشنگتن را عامل تخریب روابط دو کشور قلمداد می نمایند.

در انتها می توان گفت که تنها گذشت زمان نشان می دهد غرب به ویژه آمریکا تا چه حد می توانند با بهره برداری از این چهره اپوزیسیون روسیه و با تکیه بر کلیشه های نخ نماشده ای همچون دفاع از حقوق بشر و اصول دموکراسی در امتیازگیری از مقامات کرملین پیروز عمل نمایند.