تجلی معماری قاجار در گمیشان - شهر سرگرمی

جهت دریافت خدمات مبلمان آلاچیق با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات طراحی و اجرای آلاچیق های مختلف را به ما بسپارید.

به گزارش خبرنگاران آنلاین به نقل از مهر، منازل این شهر تاریخی عجیب است. خانه ها دو طبقه چوبی با سبک های قدیمی و خاص. وقتی در خیابان های این شهر بندری قدم می زنی زمان را فراموش می کنی. شهر کهن و تاریخی گمیش تپه، مهدخانه های قدیمی و باستانی بوده که قدمت بسیاری از آنها به دوره قاجار برمی گردد.

گمیش تپه بعد از گرگان، دومین بافت تاریخی و باارزش را در استان گلستان داشته و فرم شیروانی بناها، سکوسازی و بهره گیری فراوان از چوب از ویژگی های برجسته معماری این شهر به حساب می آید.

سبک معماری شهر به صورت معماری روسی بوده و قدمت بسیاری از بناهای تاریخی این منطقه به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی برمی گردد.

بیشتر این خانه ها در دو طبقه احداث شده و دارای سازه های چوبی با مقاومت بالا هستند. اقدامات مرمتی بناهای ارزشمند بافت تاریخی گمیشان، در کنار اجرای سنگ فرش ها در راستای زنده سازی و حفاظت از این بافت و توسعه گردشگری منطقه اجرا شده است.

هرچند تا به امروز بیش از 20 خانه قدیمی در گمیش تپه به ثبت ملی رسیده ولی حداقل 60 خانه قدیمی در گمیشان وجود دارد که اگر خانه های قدیمی روستایی را هم به آن اضافه کنیم تعداد آنها بیش از این خواهد شد.

خانه هایی بی مانند که خشت خشت آن فرهنگ بومی و محلی مردم خوب ترکمن را فریاد می زند، ولی تعدادی از آنها به دلیل رطوبت بالای منطقه و بعضی بی مهری ها در حال تخریب است.

با هدف معرفی صحیح این گنجینه ارزشمند که نشان از فرهنگ کهن و غنی ترکمن صحرا دارد سراغی از شرایط این روزهای این خانه ها گرفتیم.

یکی از بناهای تاریخی و با ارزش گمیش تپه، خانه تاریخی خوزینی هاست. این خانه از آثار قدیمی شهر گمیشان بوده و در دوران قاجار بنا شده است. خانه خوزینی ها در دو طبقه و با مصالح چوبی ساخته شده و دارای تراس چوبی است که دورتادور هر طبقه را فرا گرفته و در فاصله های نزدیک هم ستون های چوبی استفاده شده است.

هر طبقه این خانه تاریخی چهار اتاق جدا از هم دارد و جهت دسترسی اتاق ها به صورت راهروی عمود بر هم است که جهت شرقی غربی و شمالی جنوبی دارد.

به سراغ ساکن فعلی بنا می رویم، عایشه بی بی دوجی، پیرزن گمیشانی که به همراه شوهر، عروس و پسرش در خانه تاریخی خوزینی ها زندگی می نماید، گفت: این خانه بیش از 180 سال قدمت دارد و ما بیش از نیم قرن در اینجا زندگی می کنیم.

میراث فرهنگی بارها قول مرمت این بناها را داده اما هیچیک از وعده ها تا به امروز عملی نشده است، وی با گلایه از مدیران میراث فرهنگی افزود: کارشناسان میراث در سال های گذشته چندین نوبت از این بنا بازدید کردند و بارها قول تعمیر و مرمت آن را دادند اما هیچکدام از وعده ها محقق نشد.

عایشه بی بی ادامه داد: هر چند اسکلت خانه مستحکم است اما سقف، سکو و دیوارهای جانبی بین اتاق ها دچار آسیب جدی شده و در حال تخریب است و ما در این بنا احساس ناامنی می کنیم.

وی اعلام کرد: اگر وعده مدیران مبنی بر تعمیر و مقاوم سازی عملی نگردد برخلاف میل باطنی باید این خانه را که خیلی دوست داشته و خاطرات زیادی با آن داریم را تخریب کنیم.

عایشه بی بی گفت: در جوانی و هنگامی که تازه عروس خانواده خوزینی ها شده بودم علاوه بر پدرشوهر و مادرشوهر، با 6 جاری و بچه های آن ها در این خانه زندگی راحتی داشتیم.

جای جای این شهر خانه های قدیمی وجود دارد، خانه هایی که خاطرات کهن را در دل خود جای داده اند.

اردشیر طالبی، ساکن یکی از این خانه ها گفت: حدود 47 سال در این خانه زندگی می کنیم و بسیار از سکونت در این خانه رضایت دارم.

وی افزود: حدود 200 سال از تاریخ ساخت خانه ما می گذرد اما همچنان یکی از خانه های مستحکم منطقه محسوب می گردد.

طالبی ادامه داد: سبک و طراحی داخلی خانه براساس معماری روسی ساخته شده و بیش از 90 درصد مصالح به کار رفته در آن از چوب نراد روس است.

وی شرح داد که این خانه ضد رطوبت و ضدزلزله بوده و در سال های اخیر مسئله ای در این خصوص نداشته است.

طالبی گفت: در سال های گذشته میراث فرهنگی پیشنهادی به ما داد تا خانه را به موزه تبدیل کند اما به ناگهان پا پس کشیدند و دیگر پیگیر آن نشدند.

وی در خصوص حمایت های میراث از خانه های قدیمی گمیشان، اعلام کرد: به ندرت به فکر مرمت خانه ها هستند و اگر هم تعمیراتی انجام گردد با جنس مطلوبی این کار انجام نمی گردد.

طالبی ادامه داد: میراث فرهنگی در سال های گذشته بعضی از خانه ها را مرمت کرد اما در تعمیر آن از چوب مرغوبی استفاده نشد و به جای چوب نراد روسی از سایر چوب ها استفاده شد که در کمتر از سه سال رنگ آن تغییر کرد و سیمای ظاهری بناهای تاریخی خراب شد.

در محلات مختلف گمیش تپه همچون محله خوزینی ها، مظفری ها، شیرمحمدی ها، شیروانی ها و مصطفایی ها ساختمان ها و بناهای تاریخی متعددی وجود دارد که در فهرست ملی به ثبت رسیده است.

از جمله ساختمان های به جا مانده از دوره قاجار تا به امروز در بافت قدیم شهر گمیشان می توان خانه شیرمحمدی اشاره نمود.

خانه شیرمحمدی

یکی از رفیع ترین بناهای تاریخی شهر، خانه شیرمحمدی است که قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد. این بنا در سه طبقه و با مصالح آجر، گچ و چوب و با سقف شیروانی حلبی ساخته شده است.

در هر طبقه چهار اتاق با کف پوش و پنجره های چوبی بوده و فضای داخلی اتاق ها هم دارای راهروی مرکزی و راه پله چوبی است.

خانه گوگلانی ها

خانه گوکلانی ها مربوط به معماری دوره پهلوی بوده و نمونه شاخص از بناهای ارزشمند در گمیشان است. این بنا از سوی آنه بردی حاجی گوگلانی برای پسر عظیم خود تاج بردی خان بیش از 100 سال قبل در دو طبقه ساخته شده است.

طبقه پایین خانه به عنوان انبار غلات و محل نمک سود کردن و نگهداری ماهی استفاده می شده و طبقه دوم این بنا هم دارای چهار اتاق است.

این ساختمان با ارزش دارای دو ورودی است که یکی در ضلع شمالی و دیگری در ضلع جنوبی بنا واقع شده است و اساس این بنا سطحی و به شکل نواری اجرا شده است.

همچنین طبقه همکف بنا، آجری و زمستان نشین و طبقه اول آن هم از مصالح چوبی است که در تابستان بیشتر استفاده می شده است.

تعیین حریم برای بناهای تاریخی

یک کارشناس معماری و شهرسازی هم در خصوص سازه های گمیشان، گفت: احداث سازه های مسکونی در گمیشان به سبب آن که عنصر اصلی بناها صرفاً از چوب وارداتی روسیه تشکیل شده به خانه های روسی معروف شده است.

محمدسعید ایرانی افزود: خانه هایی که علاوه بر اسکلت بیرونی نما، در دکوراسیون داخلی هم از چوب استفاده شده و کرکره های چوبی، تابلو و نمادهای حکاکی شده چوبی عنصر اصلی درونی این خانه ها را تشکیل می دهد.

ایرانی در خصوص آخرین شرایط بنای تاریخی بهرام محمد خوزینی اعلام کرد: برطرف خطر و اجرای شمع فلزی یا چوبی و مهار تراس چوبی آسیب دیده طبقه همکف، برچیدن تیرها، تخته ها، نرده و ستون های فرسوده تراس، برچیدن پایه های آجری آسیب دیده زیر تراس، اجرای تیرریزی جدید با نراد مرغوب از جمله اقدامات فوری برای این بنای متعلق به عصر قاجاریه است.

وی در خصوص ساخت و سازهای غیراصولی در حریم این خانه ها هم گفت: مسأله ای که در گمیشان تعریف نشده، حریم مصوب است؛ در حقیقت ما برای ابنیه تاریخی حریمی تعیین نمی کنیم که بخواهیم آن را مصوب کنیم.

ایرانی افزود: از نظر قانون تا شعاع 20 متر از اطراف بنای تاریخی با در نظر دریافت حریم بصری باید به عنوان حریم ثبت گردد اما طبیعتاً این اتفاق نمی افتد.

با توجه به قدمت خانه های گمیش تپه حفظ و حراست از این جاذبه های تاریخی و مرمت اصولی آن ها باید به طور جدی از سوی مسئولان امر پیگیری گردد زیرا این امر زمینه توسعه گردشگری و رونق مالی منطقه را فراهم خواهد نمود.