کشف صدها مقبره سنگی مرموز در اردن - شهر سرگرمی

در تاریخ پرفراز و نشیب حیات بشر در این سیاره، انسان های بی شماری در طول اعصار گوناگون زندگی نموده و در نهایت رخت از این دنیا بسته اند، اما حضور هر کدام از آنها به نوعی این دنیا را تحت تأثیر خود قرار داده است. باستان شناسان نیز با آنالیز و تحقیق پیرامون بقایای برجای مانده از دوره های مختلف حضور بشر روی این سیاره، سعی در روشن کردن زوایای پنهان و آشکار حیات ما داشته و دارند.

کشفی تازه در کشور اردن، پرسش های نوی را پیرامون حضور انسان در این منطقه مطرح نموده که باستان شناسان را واداشته به تفحصی نو دست زده و پاسخی برای این سؤالات بیابند. در این مجال با خبرنگاران همراه باشید تا کمی بیشتر با این کشف و ابهامات پیرامون آن آشنا شویم.

شهر باستانی پترا (Petra)، اردن

اردن را بسیاری با گل رز زیبا و خوش رنگ و لعابش می شناسند، شهر زیبای پترا که با رنگ صورتی دلفریب و در دل تخته سنگ ها ساخته شده است. این روزها این کشور باز هم در دنیای باستان شناسی سرو صدا به پا نموده و از قضا باز هم پای بقایای تاریخی سنگی در میان است. اما این بار به جای شهر زندگان، به سرزمین مردگان سفر خواهیم کرد، جایی که مقابری چند هزار ساله در دل بیابانی خشک و لم یزرع کشف شده اند.

صدها سنگ مقبره باستانی که با تخته سنگ های مسطح یا برج ماننده پوشیده شده اند، در منطقه ای بیابانی موسوم به جبل کورما (Jebel Qurma) کشف شده است، مکانی که آنقدر دورافتاده و پرت است که یک کاووشگر قدیمی آنجا را به عنوان سرزمین آتش خاموش (Dead Fire) نام گذاری کرد.

اما روزگاری همین مکان زیستگاه مردمانی بوده است که فارغ از شرایط سخت، در آن ساکن بودند. اقلیم و آب و هوای این نقطه چه با ساکنان دیروز و چه با بازدیدنمایندگان امروزش نامهربان است و هم اکنون افراد اندکی در این منطقه زندگی می نمایند. کاپیتان لیونل ریز (Lionel Rees)، افسر نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا در مقاله ای در سال 1929 که در ژورنال روزگار باستان منتشر شد تلویحا به این مسئله اشاره نمود که به جز یک دوره کوتاه در فصل بهار، کل کشور اردن وضعیتی شبیه به این منطقه دارد.

بسیاری از این مقابر با تلی از خرده سنگ پوشیده شده اند و شماری دیگر کامل تر بوده و به نام مقبره برج مانند نام گذاری شده اند. پیتر اکرمن (Peter Akkermans) و مرل برانینگ (Merel Bruning) هر دو از دانشگاه لیدن (Leiden) از کشور هلند در مقاله ای که اخیرا در ژورنال باستان شناسی خاور نزدیک به چاپ رسید، نوشته اند این مقابر در محلی دور از سکونتگاه های باستانی قرار گرفته اند، جایی که مردم زمانی در آنجا زندگی می کردند.

در حالی که نظم زندگی روزمره و فعالیت ساکنین در منطقه ها فوق برقرار بود، به نظر می رسد که برترین مکان برای دفن اجساد این زمین های مسطح و مرتفع بوده که به وسیله تپه های بازالتی احاطه شده بودند. این ها گفته های آکرمن است که ریاست پروژه منظره باستان شناسی جبل کورما را برعهده دارد.

البته همانند بسیاری دیگر از مقابر باستانی، اینجا نیز دزدان مقبره بیکار ننشسته و بسیاری از این گورها را مورد سرقت قرار داده و غارت کردند. اما با آنالیز بقایای به جای مانده، باستان شناسان هنوز هم قادرند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار ما قرار دهند که کلیدی مهم در مسیر پاسخ به این پرسش است که زندگی انسان های ساکن این منطقه در چندین هزار سال قبل چگونه بوده و آنها چه سرگذشتی داشتند؟

شاید مهم ترین نکته در خصوص زندگی ساکنان این منطقه بیابانی چرخه هایی از سکونت و ترک کردن محل زندگی باشد. چرا که تیم تحقیقاتی مدارکی پیدا کردند که نشان می دهد در فاصله سال های هزاره سوم و هزاره اول پیش از میلاد، جمعیت اندکی در این منطقه زندگی می کردند. گواه این مسئله کشف یک قبرستان قدیمی با حدود 50 مقبره است که قدمت آنها به حدود چهار هزار سال قبل باز می گردد.

پیشتر به نظر می رسید مردم نزدیک به 1500 تا 2000 سال این منطقه را ترک و دیگر در این حدود سکونت نداشتند. اکرمن و بارنینگ در مقاله خود بدین نکته اشاره نمودند که تحقیقات اخیر نشان داد این منطقه زمانی خالی از سکنه شده اما مجددا در اوایل هزاره سوم پیش از میلاد، به وسیله مردمانی دیگر اشغال و به عنوان سکونتگاه مورد استفاده قرار داشته است.

اما سؤال اینجا است که چرا مردم در دوره ای این منطقه را ترک نموده و دوباره بعد از گذشت هزار سال به آنجا بازگشتند؟ آنچه در این دوران بر ساکنان این منطقه رفته، در هاله ای از ابهام است. اکرمن می گوید تغییرات اقلیمی یکی از دلایل محتمل برای آن هجرت و این بازگشت مجدد است، دست کم این چیزی است که به فکر این باستان شناس خطور نموده است.

اما او باز هم اذعان می نماید که براساس مدارک موجود نه ادله ای قاطع برای تصدیق این ایده وجود دارد و نه می توان این ادعا را به قطعیت رد کرد. تحقیق در منطقه ها محلی و موقعیت های اقلیمی مشابه مسلما یکی از اهداف تحقیقاتی آینده این گروه باستان شناسی است که شاید در پاسخ به این شبهات مثمر ثمر واقع گردد.

اما دیگر احتمال موجود بر این نکته تأکید دارد که شاید مردم ساکن این منطقه همچنان همان جا به حیات خود ادامه دادند، اما بقایای برجای مانده از آنها و دوران زندگی شان هنوز پیدا نشده است. به عنوان مثال تا همین اواخر باور براین بود که مردم تا اواسط یا اواخر هزاره اول دیگر به جبل باز نگشتند، اما اکنون باستان شناسان می دانند که مردم همچنان در طول این دوران در این منطقه زندگی می کردند. بر این اساس اکرمن می گوید شاید مردم به این منطقه بازنگشتند، چون اصلا آنجا را ترک ننموده بودند!

اما داستان مقبره های برج مانند چیست؟ در اواخر هزاره اول پیش از میلاد، مردم ساکن این منطقه ساخت نوع نوی از مقابر سنگی را در پیش گرفتند که در مقایسه با انواع دیگر هم بزرگ تر بود و هم به دلیل وسعت، کار ساخت آن دشواری و مشقات بیشتری داشت. به طوری که در ساخت برخی از این برج مقبره ها، از سنگ هایی به وزن 300 کیلوگرم استفاده شده است.

از سوی دیگر ارتفاع برخی از این سنگ قبرها به یک و نیم متر و محیط آن به 5 متر هم می رسد که کاملا متفاوت با دیگر سنگ قبرهای مشابه است است که آنها نیز از سنگ های بزرگ مسطح بازالتی ساخته شده اند. اما این تفاوت برای چیست؟

اکرمن در ابتدا بر این باور بود که این مقبره های سنگی برج مانند برای اعضای برجسته جامعه آن روز طراحی و ساخته شده اند، اما یافته های اخیر از حجم گسترده این مقابر متفاوت خبر می دهد که به نوعی دلیلی بر رد این مدعا است.

در نهایت یافته ها و تحقیقات اخیر روشن ساخته که این مقابر سنگی شاید خیلی هم منحصربه فرد و استثنائی نبوده و در مقابل در این ناحیه بسیار مرسوم بودند. اما باز هم نمی توان کاملا به این دلایل اتکا کرد و در نهایت باید گفت دلیل ساخت این مقبره ها هنوز هم کاملا برای ما روشن نشده و پرسش های بسیاری بی جواب به جای مانده است. به هر حال ظاهرا هنوز زمان رمزگشایی از زندگی و مرگ ساکنان این منطقه فرا نرسیده و باید منتظر بود و دید که تحقیقات میدانی بیشتر، چه ناگفته های دیگری را بازگو خواهد نمود.

تصویر هوایی از تعدادی مقبره، 20 مقبره کوچک که در نهایت به یک مقبره برج مانند بزرگ منتهی شده اند

شاید برایتان جالب باشد که بدانید این نخستین کشف قابل توجه در منطقه بیابان سیاه (Black Desert) در کشور اردن نیست. پیش از این نیز باستان شناسان در این ناحیه پیروز به کشف اشکال هندسی چرخ مانندی شدند که فقط از آسمان مشاهده شده و از نظر قدمت باستان شناسی، متعلق به دوران قبل از خطوط نازکا در کشور پرو هستند.

به خاتمه این مطلب رسیدیم. امیدوارم از مطالعه آن و همراهی با ما لذت برده باشید.