وقتی کتابداران مدارس خودشان کتاب نمی خوانند! - شهر سرگرمی

به گزارش خبرنگاران به نقل از خبرگزاری ایبنا امروز سیزدهم آبان ماه، روز دانش آموز است و آنچه سبب پرورش خلاقیت و مطلعی دانش آموزان می گردد، مطالعه و کتاب خوانی است. سال هاست با مقدمه و بی مقدمه، با مناسبت و بی مناسبت از کتابخوانی در مدارس، ایجاد انگیزه در دانش آموزان برای کتاب خواندن، وضعیت کتابخانه های مدارس و کیفیت کتاب هایی که در آنجا ارائه می گردد، گزارش هایی منتشر می گردد و نویسندگان و کارشناسان در این باره صحبت می نمایند.

علی از دانش آموزان پایه هشتم، می گوید: یادم نمی آید آخرین باری که به کتابخانه مدرسه مان رفتم، کِی بود، اما اولین باری که به کتابخانه مدرسه رفتم کلاس چهارم بودم. پسر همسایه مان کتابی در دست داشت که اطلاعات علمی خوبی درباره موجودات مورد علاقه ام یعنی دایناسورها داشت اما قیمت کتاب برای من زیاد بود و نتوانستم آن را بخرم. ناگهان یاد کتابخانه مدرسه افتادم و با اشتیاق به آنجا رفتم اما نه تنها این کتاب را نیافتم بلکه هیچ کتاب مشابه دیگری هم در آنجا نبود. یکسری کتاب های قدیمی و حجیم در آن جا بود که برایم جذابیتی نداشت. بعد از آن یکی دو بار دیگر هم با دوستانم به کتابخانه مدرسه رفتم ولی کتابی نگرفتم.

با شنیدن صحبت های علی، به یاد دوران دانش آموزی خودم افتادم. به یاد کتابخانه مدرسه مان که اغلب اوقات درش بسته بود. وقتی هم که باز بود کاربردی نداشت چون هروقت به کتابخانه می رفتیم کتابی که می خواستیم، نداشت. وقتی هم که خودمان کتابی می خریدیم که بخوانیم با برخورد شدید اولیای مدرسه روبه رو می شدیم و مجبور بودیم اگر کتاب غیردرسی داشتیم آن را با روزنامه جلد بگیریم و لابه لای وسایل مان پنهان کنیم، تا مبادا به دست ناظم یا مدیر مدرسه بیفتد و تنبیه شویم. یعنی کتابخوانی در مدرسه جرم بود و فقط باید کتاب های درسی می خواندیم. امروزه هم با وجود اینکه سال ها از آن دوران می گذرد، می بینیم که وضعیت کتابخوانی در مدارس تفاوت چندانی نکرده است.

• کشور پویا دانش آموز منتقد می خواهد

فریده برنگی، از کارشناسان کتاب کودک و نوجوان است که 28 سال از عمرش را در مراکز نشر و کتابخانه ها گذرانده و فعالیت زیادی در زمینه برگزاری نشست های نقد و آنالیز کتاب با حضور دانش آموزان مدارس دارد، او در این باره به ایبنا می گوید: من تشنه کتاب خواندن هستم چون هیچ دوستی بهتر از کتاب نیست. براین اساس همواره سعی می کنم دانش آموزان را به کتاب خواندن تشویق کنم و جلسات نقد و آنالیز کتاب برگزار کنم. باید توجه داشت که کتاب خواندن بچه ها در رشد کشورمان هم تاثیرگذار است. کشور پویا به دانش آموز مطلع و منتقد احتیاج دارد. ما در بعضی مدارس، دانش آموزان کتاب خوانی داریم که وقتی پای صحبتشان می نشینید از تجزیه و تحلیل و اطلاعاتشان لذت می برید.

این کارشناس در ادامه می افزاید: حضور دانش آموزان مدارس در جلسات نقد و آنالیز کتاب که خارج از مدرسه در دفتر نشر، سرای اهل قلم یا فرهنگسراها برگزار می کردیم، کمرنگ تر شده است چون آموزش و پرورش مجوز و امکانات لازم را نمی دهد که اولیای مدرسه بچه ها را به این جلسات ببرند. اما من خودم به مدارس مراجعه می کنم و گاهی این جلسات را در مدرسه با حضور نویسنده و منتقد برگزار می کنم. البته شرط برگزاری این جلسات این است که بچه ها حتما کتاب ها را بخوانند و بتوانند درباره آن اظهار نظر نمایند. الان علاوه بر دانش آموزان سعی می کنم این جلسات را برای پدرومادرها هم برگزار کنم. چون پدرومادرها باید مطلع باشند تا بتوانند فرزندانشان را پرورش دهند. اگر آن ها کتابخوان نباشند بچه هایشان هم رغبت زیادی به کتابخوانی پیدا نمی نمایند. البته استثناهایی هم وجود دارد ولی کتابخوانی پدر و مادر بی تاثیر نیست.

• بچه ها باهوش با بی توجهی والدین و آموزش وپرورش در نطفه خفه می شوند

او درباره وضعیت کتابخوانی دانش آموزان در مدارس می گوید: من 28 سال است که با مدارس ارتباط دارم، برای کتاب خوانی دانش آموزان در مدرسه بیشتر شعار داده می گردد و من حرکتی در این زمینه در مدارس ندیده ام. من به مدارس زیادی مراجعه می کنم و کتاب هایی که شریط لازم را دارند - یعنی محتوا و قیمت مناسبی دارند- را برای مطالعه بچه ها به اولیای مدرسه پیشنهاد می کنم یا از آن ها می خواهم خودشان کتابی که از سوی آموزش و پرورش تایید شده را برای مطالعه به دانش آموزان پیشنهاد دهند تا برای آن کتاب، جلسات نقد و آنالیز برگزار کنیم، اما اولیای مدرسه استقبال نمی نمایند و می گویند دانش آموزان فقط باید درس بخوانند. درحالی که وقتی بچه ها کتاب های غیردرسی می خوانند هویت شان را پیدا می نمایند، اعتماد به نفس پیدا می نمایند و بهتر می توانند مشکلاتشان را حل نمایند. چه بسیار بچه ها باهوشی که با بی توجهی والدین و آموزش و پرورش در نطفه خفه می شوند.

این منتقد ادبی ادامه می دهد: من به مدارس زیادی مانند مدرسه دکتر حسابی، کتابخانه دکتر حسابی در قلعه مرغی و ... رفتم و جلسه نقد و آنالیز برگزار کردم. اما اغلب مدارس همکاری نمی نمایند یا کتاب هایی که معلمان معرفی می نمایند اغلب باب میل بچه ها نیست. اغلب معلمان از دانش آموزان می خواهند کتاب های مذهبی بخوانند و آن ها را از خواندن بعضی کتاب ها منع می نمایند اما راهش این نیست که به بچه ها بگوییم این را بخوان و این را نخوان، با این روش بیشتر آن ها را از کتابخوانی زده می کنیم. درواقع هرچه بیشتر جلوی بچه ها را بگیرید، بدتر است. آن ها بعد از یک سنی خودشان راهشان را پیدا می نمایند، فقط باید به کتاب خواندن تشویق شوند. متاسفانه معلم ها در صندلی خودشان نیستند، معلم حرفه وفن یا معلم پرورشی کتابدار می گردد، و اغلب کتابداران مدارس، حتی خودشان کتاب نمی خوانند.

برنگی می افزاید: به عنوان مثال چندی پیش که برای معرفی کتاب و برگزاری جلسه نقد و آنالیز به یکی از مدارس در افسریه رفتم، تعدادی کتاب مناسب و خوب برای بچه ها و تعدادی برای معلمان همراه خودم بردم ازجمله کتاب دالان بهشت که برای معلمان برده بودم. اما اولیای مدرسه کتاب ها را گرفتند و لای روزنامه پیچیدند و در کارتن گذاشتند، انگار از من کالای قاچاق گرفته بودند و گفتند چرا این کتاب ها را به مدرسه آورده اید ما را به دردسر می اندازید! درحالی که همه بچه ها می گفتند ما این کتاب ها را خوانده ایم.

• کتابخوانی در مدارس یک حرکت جمعی است

او در ادامه به لزوم مشارکت نهادها و سازمان های مربوطه اشاره می نماید و می گوید: این کار یک حرکت جمعی است و احتیاجمند همکاری همه است. آموزش و پرورش باید همکاری کند، شهرداری باید یاری کند، ناشران هم باید تخفیف بیشتری برای کتاب هایی که برای خوانش گروهی به بچه ها معرفی می گردد درنظر بگیرند تا کتابخوانی در بین بچه ها گسترش یابد. اگر آموزش وپرورش و معلمان دانش آموزان را به کتابخوانی راهنمایی نمایند کشورمان در جهت پیشرفت قرار می گیرد و مطالعه غیردرسی سبب بالا رفتن سطح فکر و فعال شدن ذهن و افزایش علم و مطلعی می گردد.

• کتاب های غیردرسی وارد مدارس نمی گردد

محبوبه نجف خانی، از مترجمان با سابقه و پیشکسوت در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز که تجربه 12 ساله ای در کتابخانه های مدارس مختلف آموزش و پرورش دارد، معتقد است اگر دانش آموزان کلاس های کتابخوانی داشته باشند و معلم کتابخوانی و کتابداری هم احاطه کامل به این امر داشته باشند، نتایج خوبی دربر خواهد داشت اما کتاب های غیردرسی وارد اغلب مدارس دولتی و بعضی مدارس غیرانتفاعی نمی گردد و دانش آموزان این مدارس با کتابخوانی مانوس نیستند. حتی معلمان هم آشنایی و علاقه ای به کتاب و کتابخوانی ندارند و کمتر پیش می آید معلمی عاشق کارش باشد و دانش آموزان را به کتابخوانی تشویق کند.

او در ادامه به وضعیت کتابخوانی در مدارس کشورهای پیشرفته اشاره می نماید و می گوید: در کشورهای پیشرفته از کتابداران حرفه ای استفاده می گردد و معرفی و نقد کتاب بخشی از برنامه های درسی مدارس است. در این کشورها برای کتابداران انجمن هایی وجود دارد که در آنجا کتاب های خوب برای ارائه در مدارس به آن ها معرفی می گردد و آن ها این کتاب ها را به بچه ها معرفی می نمایند و با حضور پدیدآورندگان آثار در مدارس، جلسات نقد و آنالیز برگزار می نمایند. همچنین بر اساس این کتاب ها، برنامه هایی با استفاده از وسایل مختلف بازی، نمایش و موسیقی جهت تقویت خلاقیت، اعتماد به نفس و انجام کارگروهی اجرا می گردد تا استعدادهای بچه ها شناسایی گردد.

• آموزش و پرورش درهای مدارس را به روی کتاب های خوب باز کند

به اعتقاد نجف خانی آموزش و پرورش باید برای کلاس های کتابخوانی بچه ها برنامه ریزی کند و از مربیان و کتابداران باتجربه استفاده کند. اما گاهی برای تجهیز کتابخانه های مدارس، افرادی از مدارس برای انتخاب کتاب فرستاده می شوند که هیچ شناختی نسبت به کتاب ها و علایق و روحیات بچه ها ندارند، آن ها حتی اطلاعی از فهرست کتاب های موجود در کتابخانه مدرسه خودشان هم ندارند و سبب می گردد کتاب های تکراری دوباره روانه مدارس شوند.

به گفته مترجم جناغ آرزوها آموزش و پرورش باید درهای مدارس را به روی کتاب های خوب و پدیدآورندگان آثار باز کند و اجازه دهد با حضور نویسندگان آثار جلسات معرفی و نقد و آنالیز کتاب برای دانش آموزان در مدارس برگزار گردد اما این اتفاق نیفتاده است.

• حرف آخر

آنچه مسلم است، آنالیز کمی و کاستی ها و علل بی رغبتی دانش آموزان به کتاب خواندن تبدیل به موضوع شعارزده ای شده است که کسی توجهی به آن نشان نمی دهد و در بهترین حالت منتهی می گردد به تخصیص بودجه ای محدود برای تجهیز کتابخانه های مدارس و تزریق تعدادی کتاب که دانش آموزان رغبتی برای مطالعه شان ندارند. باید توجه داشت دانش آموزان باید در جهتی قرار بگیرند که بارور شوند و پرورش یابند.