نقد و بررسی سه فیلم کوتاه از نگاه فرهاد ورهرام و همایون امامی - شهر سرگرمی

در ابتدای جلسه مهرداد عربستانی (دکترای مردم شناسی وعضو هیات علمی و استاد درس مردم شناسی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران) که به دعوت کارگروه نمایش انجمن صنفی مستندسازان در این نشست حضور داشت به تعریف رشته مردم نگاری (Ethnography) پرداخت ، و به تفاوتی که مردم شناسی و انسان شناسی در تعاریف علمی دارند اشاره کرد.

مهردادعربستانی در این جلسه گفت: فیلم های نادر افشارنادری پایه گذار فیلم مردم نگاری در ایران است و فیلمساز در این فیلم ها به جنبه انسان شناسی پرداخته و با تخصص مردم شناسی خود به خوبی توانسته زندگی مردم منطقه کهکیلویه و بویراحمد را در سالهای قدیم به نمایش درآورد.

در ادامه فرهاد ورهرام (مستندساز) هم به تشتتی که در تعاریف مردم شناسی در سینمای مستند ایران وجود دارد، اشاره کرد و بیان داشت : در سینمای غرب سینمای مستند مردم نگار وجود دارد و استانداردهای خاص خودش را دارد اما در سینمای مستند مردم نگار ایران این سردرگمی در تعاریف وجود دارد و باید به دانشجویان مردم شناسی اصول فیلمسازی مستند آموزش داده شود زیرا انسان شناسی تصویری تعاریف خود را دارد.

ورهرام اعلام کرد: نادر افشارنادری عکاس خوبی بود و به همین علت فیلم بلوط کادربندی خوب و درستی دارد. من عکس های بسیاری از افشارنادری را دیده ام که لابراتوار عکاسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ظهور و چاپ کرده است.افشارنادری با ژان روش در فرانسه آشنا بود و وقتی به ایران آمد فیلمبرداری با دوربین کوکی 16mm را یاد گرفت و فیلم بلوط را خودش با فیلم های ریورسال ((Reversal Film فیلمبرداری کرد.

وی ادامه داد: حاصل گروه های مردم شناسی به سرپرستی افشارنادری با فعالیت های پژوهشی که سه سال درمنطقه فعالیت داشتند ، ایجاد تغییرات عمرانی و پیشرفت سطح زندگی مردم منطقه از طریق تغییرات زیرساختی در کهکیلویه و بویراحمد بود. امری که ناشی از رویکرد فونکسیونالیستی (مردم شناسی کاربردگرایی) وی در مردم نگاری بود.

فیلم های دهدشت و مشک از راش های اضافی فیلم بلوط تدوین شده است و یکی از ویژگی های قابل توجه فیلم دهدشت این است که امروز سندی تاریخی، تصویری از منطقه ای که دیگر وجود ندارد را در اختیار ما قرار می دهد.

همایون امامی از دیگر مستندسازی که در این جلسه حضور داشت ، گفت: فیلم بلوط در سال 1347 (طبق مدارک موجود) ساخته شده در صورتی که در تیتراژ ابتدای فیلم کهکیلویه و بویراحمد در سال 1960 که برابر است با سال 1339 نوشته شده است و مبین این است که فیلم بلوط قبل از قانون اصلاحات ارضی ساخته شده و فقر و تنگدستی مردمان آن منطقه وکشاورزی با ابزار و تجهیزات ابتدایی (گاو آهن و ...) مربوط به گذشته است و این امر درجهت تبلیغات پروپاگاندایی حکومت شاه بوده و نباید در تشخیص تاریخ ساخت فیلم، بینندگان و پژوهشگران سینمای مستند را به اشتباه بیاندازد.

امامی همچنین بیان داشت: افشارنادری سرپرست گروه عشایر دانشکده مردم شناسی دانشگاه تهران بود و دائم به منطقه سفر می کرد و این سه فیلم حاصل 7 تا 9 ماه اقامت پیوسته او و همسرش الویا رسترپو و دیگر اعضای گروه پژوهشی وی در منطقه بود.

امامی در ادامه صحبت های فرهاد ورهرام که به تدوین اطلس جغرافیایی و مجموعه نقشه های منطقه ایل بهمئی اشاره کرده و آنرا دستاورد دیگری از این سفر دانست و گفت: ترسیم و تدوین این اطلس مدیون تلاش های تخصصی و همدلانه جواد صفی نژاد است که از یاران همدل و همراه افشار نادری بود.

وی با اشاره به فیلمهای مردم نگاری ، گفت: مردم نگاران کلاسیکی هنوز هم باور دارند، سینما باید ابزاری در خدمت مردم نگاری باشد و هرگاه کارگردان یک فیلم مردم نگاری خواسته باشد بیان سینمایی و عاطفی را در بازتاب رخ داد آیینی برابر دوربین به کار گیرد، آنها معترض خواهند شد که اصالت پژوهشی فیلم خدشه دار شده است.امروزه در مردم نگاری بیشتر به تعامل سینماگر و مردم نگار می اندیشند و فضای بازتری برای کارگردان مستندسازی که تمایل به کار در حوزه فیلم مردم نگار دارد ، ایجاد شده است.

درپایان حاضران در جلسه ، کادربندی و تدوین فیلم را از نکات مثبت وتاثیرگذار فیلم بیان کردند.